Umową darowizny bezpłatnie świadczymy na rzecz obdarowanego i czynimy to kosztem swojego majątku. Powody, dla których decydujemy się na powyższe są różne. Zazwyczaj darowizny przekazywane są na rzecz osób bliskich, rodziny, czy przyjaciół, czyli osób które darzymy zaufaniem, sympatią itd. Jedną z takich osób jest z pewnością współmałżonek. Ale czy prawo w jakiś sposób nas chroni, jeśli okaże się, że obdarowany mąż lub żona dopuścili się zdrady małżeńskiej?
W pierwszej kolejności należy wskazać, że darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Rażąca niewdzięczność jest zwrotem niedookreślonym. Ustawodawca pozostawił zatem sądowi ustalenie, czy konkretne zachowania mieszczą się w pojęciu rażącej niewdzięczności. Dokonuje się tego przez pryzmat zwłaszcza norm moralnych oraz celów, jakie realizuje umowa darowizny. Generalnie przyjmuje się, że jest to takie zachowanie obdarowanego, które polega na działaniu lub zaniechaniu (nieczynieniu), skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy z zamiarem nieprzyjaznym, i które uznawane jest za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Do takich zachowań z pewnością zaliczamy popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub czci albo przeciwko majątkowi darczyńcy oraz o naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków osobistych, w tym również rodzinnych, łączących go z darczyńcą oraz obowiązku wdzięczności.
Wobec tego, zachowanie współmałżonka polegające na niedochowaniu wierności małżeńskiej może być zakwalifikowane jako rażąco niewdzięcznym wobec drugiego współmałżonka (darczyńcy). Współmałżonek (obdarowany) dopuszczając się bowiem zdrady małżeńskiej i odchodząc od współmałżonka (darczyńcy) narusza umyślnie wynikający z art. 23 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego obowiązek wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności oraz współdziałania dla dobra rodziny.
W praktyce zdarzają się często sytuacje, że rodzice jednego z małżonków uczynili darowiznę na ich rzecz i to do majątku wspólnego. Jednakże niewierność małżeńska obdarowanego zięcia czy synowej, będąca zawinioną przyczyną rozwodu, nie stanowi rażącej niewdzięczności wobec darczyńców – teściów. Takie stanowisko jest dominujące w orzecznictwie, choć oczywiście nie wyklucza to odwołania darowizny z innych powodów stanowiących o rażącej niewdzięczności.
Zatem jak skutecznie odwołać darowiznę w przypadku zdrady małżeńskiej? W pierwszej kolejności należy pamiętać, że na odwołanie darowizny mamy rok od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.
W jakiej formie należy odwołać darowiznę? Otóż, oświadczenie woli odwołujące darowiznę powinno być złożone na piśmie. Forma pisemna odwołania darowizny została przyjęta jedynie dla celów dowodowych. Zatem w przypadku niezachowania formy pisemnej, odwołanie darowizny będzie skuteczne, jednak to na darczyńcy będzie spoczywał ciężar udowodnienia faktu, że skutecznie odwołał darowiznę. Odwołanie darowizny jest oświadczeniem składanym drugiej osobie, staje się więc skuteczne z chwilą, gdy obdarowany mógł się zapoznać z jego treścią. Doręczenie może nastąpić w każdy sposób, a zatem np.: osobiście, poprzez osobę trzecią, czy za pośrednictwem poczty. Należy zadbać o to, aby dysponować dowodem doręczenia na potrzeby ewentualnego procesu sądowego. W takim oświadczeniu winna również znaleźć się wzmianka o przyczynie odwołania – zdradzie małżeńskiej, choć istnieje spór w doktrynie, czy taki element musi wystąpić, aby doszło do skutecznego odwołania darowizny. Przyjąć jednak należy, że dla bezpieczeństwa lepiej taką informację zawrzeć. Nadto, w oświadczeniu należy wezwać obdarowanego do dokonania w wyznaczonym terminie czynności koniecznych do przeniesienia prawa własności przedmiotu darowizny z powrotem na obdarowanego. Samo bowiem złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny nie powoduje takiego skutku. Istotne jest również, że jeżeli przedmiotem darowizny jest nieruchomość, przenieść własność można jedynie za pomocą aktu notarialnego, zatem należy wskazać kancelarię notarialną i termin sporządzenia aktu notarialnego zawierającego oświadczenie o zwrotnym przeniesieniu prawa własności. Jeżeli obdarowany nie złoży takiego oświadczenia, możemy wystąpić na drogę sądową.
Jeśli sporządziliśmy oświadczenie woli w sposób wskazany powyżej, a obdarowany zapoznał się z treścią tego oświadczenia, jednakże jego postawa jest bierna i nie zamierza zwrócić nam przedmiotu darowizny, musimy wytoczyć powództwo o nakazanie przez sąd dokonania powyższej czynności tj. złożenia oświadczenia woli. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.
Podsumowując, niewierność małżonka może wywierać skutki na różnych polach, nawet doprowadzić do utraty prawa własności, które wcześniej otrzymał od drugiego z małżonków.