Decydując się na złożenie pozwu rozwodowego bądź też będąc pozwanym w sprawie o rozwód, warto wiedzieć, czego możemy żądać w takim procesie tj. jakie żądania możemy zawrzeć w pozwie (gdy inicjujemy proces) bądź w odpowiedzi na pozew (gdy drugi z małżonków wszczął postępowanie).

Sąd Okręgowy (ten jest bowiem właściwy do rozstrzygania w zakresie rozwodu) w sprawie o rozwód władny jest do orzekania o:

• rozwiązaniu małżeństwa stron przez rozwód;
• winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego, chyba że małżonkowie zgodnie wniosą o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie;
• władzy rodzicielskiej nad wspólnymi, małoletnimi dziećmi;
• kontaktach rodziców ze wspólnymi, małoletnimi dziećmi po rozwodzie, chyba że strony zgodnie wniosą o nieorzekanie o kontaktach (pozostawiając sobie swobodę w ich ustalaniu);
• obowiązku alimentacyjnym względem wspólnych, małoletnich dzieci;
• alimentach na rzecz drugiego z małżonków;
• korzystaniu ze wspólnego mieszkania (sąd orzeka w tym zakresie tylko, gdy w chwili wydania wyroku rozwodowego małżonkowie faktycznie korzystają razem z mieszkania – i to niezależnie od tego czy własność przysługuje im obojgu, czy tylko jednemu z nich);
  eksmisji małżonka ze wspólnego mieszkania (nie można jednak orzec eksmisji małżonka z nieruchomości, która stanowi wyłącznie jego własność, jak również która została jemu przyznana z uwagi na wykonywany zawód);
• podziale majątku (sąd orzeka w tym zakresie tylko w sytuacji gdy oboje małżonkowie o to wniosą, a jednocześnie nie przedłuży to procesu – w praktyce zatem chodzi o sytuację, gdy jest przedstawiony zgodny wniosek co do sposobu podziału majątku wspólnego).

Przyznanie sądowi tak szerokich uprawnień miało na celu kompleksowe uregulowanie sytuacji rodzinnej rozwodzących się osób oraz służyć wyeliminowaniu konfliktów na przyszłość.

Gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci bądź dzieci osiągnęły już pełnoletność, proces rozwodowy jest znacznie mniej skomplikowany i czasochłonny. O ile bowiem rozchodzący się małżonkowie są zgodni co do rozwiązania ich małżeństwa przez rozwód, proces ograniczy się do: ustalenia winy w rozkładzie pożycia (jeśli strony nie dojdą do porozumienia w zakresie rozwodu bez orzekania o winie), alimentów na rzecz drugiego małżonka (o ile żądanie takowe zostanie zgłoszone i zostaną spełnione przesłanki do jego uwzględnienia), uregulowania sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania (gdy małżonkowie mieszkają razem i zachodzi potrzeba regulacji w tym zakresie) oraz ewentualnego podziału majątku. Gdy strony zaniechają ustalania winy w rozkładzie pożycia (i nie mają małoletnich dzieci lub osiągnęły już one pełnoletność) bądź winę na siebie weźmie jeden z nich, orzeczenie rozwodu następuje z reguły po przeprowadzeniu pierwszej rozprawy. Sąd przeprowadza dowód z przesłuchania stron na okoliczność wystąpienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Zadaje zatem pytania od kiedy ustały więzi charakterystyczne dla związku małżeńskiego: uczuciowa, fizyczna i gospodarcza oraz czy strony widzą możliwość powrotu do wspólnego pożycia. W sytuacji, gdy strony nie doszły do porozumienia w zakresie rozwodu bez orzekania o winie i wzajemnie się nią obarczają, proces się wydłuża. Czas jego trwania uzależniony jest wówczas od ilości zawnioskowanych dowodów, w szczególności z zeznań świadków oraz z dokumentów. Może potrwać od kilku miesięcy do kilkunastu. Podejmując decyzję w tym zakresie należy pamiętać o tym, że sąd nie stopniuje winy. Oznacza to, że jeśli jeden z małżonków przyczynił się do rozkładu w 90%, a drugi tylko w 10% i zostanie to udowodnione, wówczas rozwiąże małżeństwo przez rozwód z winy obojga małżonków, co ma takie same skutki prawne jak rozwód bez orzekania o winie. Podejmując decyzję we wskazanym zakresie należy zatem zrobić rachunek sumienia i zastanowić się, czy warto dochodzić winy w rozkładzie pożycia. Poza aspektem moralnym, ma to znaczenie w zakresie obowiązku alimentacyjnego małżonków względem siebie.

W sytuacji, gdy małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, sąd w procesie o rozwód obligatoryjnie orzeka o: władzy rodzicielskiej, kontaktach i alimentach na dzieci. W każdej ze wskazanych płaszczyzn małżonkowie mogą dojść do porozumienia, co sprawi, że proces również może zakończyć się na pierwszym posiedzeniu, na którym poza przesłuchaniem stron, sąd przesłucha jednego świadka na okoliczność, czy dobro dzieci nie ucierpi wskutek rozwodu rodziców. Gdy między stronami brak jest porozumienia w zakresie uregulowania władzy rodzicielskiej oraz kontaktów, konieczne jest zasięgnięcie przez sąd opinii biegłych sądowych, którzy po przeprowadzeniu badań i rozmów ze stronami oraz dziećmi, wydadzą stosowną opinię. Stanowi ona dla sądu podstawę, jak rozstrzygnąć ww. kwestie. Oczywiście strony mogą przedstawiać dowody na poparcie swoich twierdzeń co do tego, jak ma być uregulowana opieka nad dziećmi i kontakty. W sytuacji braku porozumienia w zakresie alimentów, konieczne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego w celu ustalenia, jakie są usprawiedliwione koszty utrzymania dziecka oraz możliwości zarobkowe i majątkowe stron.

Mimo, że często rozwodzący się małżonkowie chcą mieć szybko za sobą sprawę rozwodową, warto jednak zadbać o kompleksowe uregulowanie wszystkich kwestii związanych z rozstaniem, aby wykluczyć bądź chociaż zminimalizować konflikty na przyszłość.

Artykuł można znaleźć na stronie Tygodnika Prawnego. Zobacz >>