Jednym ze skutków prawnych zawarcia małżeństwa jest powstanie między małżonkami z mocy samego prawa wspólności majątkowej. Celem tego ustroju jest umacnianie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej. Na jej mocy w skład majątku wspólnego małżonków wchodzą wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności, a które nie zostały wymienione w art. 33 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.
Katalog przedmiotów majątkowych, które wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków jest otwarty. Niewątpliwie do wspólnego majątku należą wszelkie nieruchomości oraz ruchomości nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej zarówno przez oboje małżonków, ale także przez jednego z nich. Tym samym, nawet jak jeden z małżonków w trakcie wspólności kupił nieruchomość i w konsekwencji został ujawniony w księdze wieczystej jako jedyny właściciel, to i tak nieruchomość ta stanowi majątek wspólny. Do majątku wspólnego należy również wynagrodzenie za pracę (w tym również premie, odprawy, nagrody jubileuszowe itp.) i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, ale tylko te które zostały pobrane. Spodziewane dochody, tzw. wierzytelności, należą do majątku osobistego każdego z małżonków aż do momentu ich faktycznego pobrania. Do wspólnego majątku wchodzą również dochody, które przynoszą składniki takiego majątku oraz majątku osobistego każdego z małżonków (np. czynsz z najmowanej nieruchomości). Wspólne są również środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie.
Gdy nasuną nam się wątpliwości, czy dany przedmiot majątkowy wchodzi w skład majątku wspólnego, czy osobistego, sprawdźmy, czy jest zawarty w katalogu wymienionym w art. 33 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Jest on bowiem zamknięty i to co nie jest w nim wymienione, należy – co do zasady – do majątku wspólnego. Zgodnie ze wskazanym przepisem, z mocy samego prawa, do majątku osobistego każdego z małżonków, mimo trwania wspólności majątkowej, należą:
• przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa;
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił, iż mają je nabyć oboje małżonkowie do majątku wspólnego;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej (np. prawo do zysków w spółce cywilnej);
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. odzież, zegarek)
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. alimenty);
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (nie dotyczy to renty)
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków tj. za osiągnięcia twórcze (np. artystyczne), sportowe, czy nagrody za udział w quizach;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego tj. w wyniku tzw. surogacji.
Małżonkowie mogą przez umowę majątkową inaczej ukształtować swoje stosunki majątkowe, a zatem ustanowić rozdzielność majątkową, która całkowicie zniesie wspólność ustawową, czy też wspólność tę ograniczyć (a nie w całości wyłączyć) bądź rozszerzyć na dodatkowe przedmioty majątkowe niewymienione w art. 33 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.