Wypadek komunikacyjny powoduje powstanie szkody majątkowej w majątku osób w nim uczestniczących, bowiem jego konsekwencją jest uszkodzenie lub zniszczenie pojazdów, którymi poruszali się uczestnicy zdarzenia. Oczywistym jest, że w takiej sytuacji szkoda obejmuje wysokość kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu lub koszty zakupu innego pojazdu w przypadku gdy pojazd został zniszczony w takim stopniu, że naprawa byłaby niemożliwa lub nieopłacalna. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę z tego, że szkoda może obejmować również inne wydatki poniesione przez poszkodowanego związane bezpośrednio z faktem zniszczenia lub uszkodzonego samochodu. Do tego typu kosztów zaliczone zostać mogą niewątpliwie wydatki związane z koniecznością najmu pojazdu zastępczego.
Zgodnie z treścią przepisów Kodeksu cywilnego oraz przepisami ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ubezpieczyciel sprawcy szkody zobowiązany jest do naprawienia wyrządzonej poszkodowanemu szkody. Natomiast art. 361 Kodeksu cywilnego wyznacza zakres odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń, który obejmuje rzeczywistą szkodę jaka została poszkodowanemu wyrządzona, jak również korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono. Szkoda rozumiana jest jako wartość uszczerbku, jaki faktycznie powstał w majątku poszkodowanego na skutek zdarzenia powodującego szkodę.
Utrata przez poszkodowanego możliwości korzystania z pojazdu, w zakresie w jakim pojazd ten był przez niego dotychczas użytkowany, stanowi szkodę majątkową do naprawienia której zobowiązany jest Ubezpieczyciel. Zgodnie z aktualną linią orzeczniczą fakt uczestniczenia w kolizji komunikacyjnej nie może być przyczyną obniżenia stopy życiowej poszkodowanego, jak również nie może być powodem dla którego zostanie on zmuszony do zmiany swoich planów bądź zobowiązań. Nie ma przy tym żadnego znaczenia okoliczność do jakich celów służył poszkodowanemu samochód. Oznacza to, że Zakładu Ubezpieczeń nie może odmówić refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego osobie, której samochód zastępczy służył np. do odwożenia dziecka do przedszkola, czy wyjazdu na zaplanowane wcześniej wakacje, nawet jeżeli miał on możliwość skorzystania z komunikacji miejskiej. Jedynym warunkiem, jaki musi zostać spełniony, aby poszkodowany mógł domagać się skutecznie refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego, jest korzystanie podczas trwania stosunku najmu z pojazdu w dotychczasowym zakresie. Użytkownie to nie powinno być jednak sporadyczne. Należy pamiętać, że roszczenie o zwrot kosztów poniesionych w związku z najmem pojazdu zastępczego może zostać uznane za nieuzasadnione jako niemieszczące się w definicji szkody w przypadku, gdy poszkodowany dysponuje innym samochodem z którego mógłby korzystać, w takim zakresie, w jakim korzystał z pojazdu uszkodzonego przed powstaniem szkody, jak również, gdy poszkodowany wynajmie pojazd o znacznie wyższym standardzie i klasie niż pojazd którym dysponował do tej pory.
Odpowiedzialność za szkodę, w postaci zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego, obciąża ubezpieczyciela, jedynie w takim zakresie, w jakim najem pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem wyrządzającym szkodę.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że kwestia zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego kształtuje się inaczej w zależności od tego, czy mamy do czynienia:
– ze szkodą częściową lub
– ze szkodą całkowitą.
W przypadku szkody częściowej doktryna stoi na stanowisku, że za konieczny i ekonomicznie uzasadniony okres najmu można uznać czas od dnia wyrządzenia szkody do jej naprawienia. Okres ten obejmuje czas trwania postępowania likwidacyjnego, czas oczekiwania na zamówione części, technologiczny czas naprawy potrzebny do przywrócenia pojazdu do stanu w jakim znajdował się przed zdarzeniem powodującym szkodę oraz czas organizacyjny potrzebny na odebranie naprawionego pojazdu z warsztatu. W przypadku natomiast powstania szkody całkowitej w pojedzie (koszt naprawy pojazdu przewyższa wartość pojazdu przed powstaniem szkody) refundacja kosztów najmu obejmuje okres od dnia powstania szkody do dnia
w którym poszkodowany ma obiektywną możliwość nabycia innego pojazdu. Zgodnie z aktualną linią orzeczniczą okres najmu nie może trwać dłużej niż do dnia zapłaty odszkodowania.
Zakłady Ubezpieczeń bardzo często, w toku prowadzonego postępowania likwidacyjnego, informują poszkodowanego o możliwości wynajęcia pojazdu zastępczego za pośrednictwem wypożyczalni samochodów współpracujących z Zakładem Ubezpieczeń. W takim przypadku koszty najmu pojazdu zastępczego rozliczane są bezpośrednio między ubezpieczycielem a wypożyczalnią. Poszkodowany nie ma obowiązku korzystać z usług wypożyczalni wskazanej przez ubezpieczyciela, jednak w przypadku zawarcia umowy najmu pojazdu zastępczego z wypożyczalnią niewspółpracującą z Zakładem Ubezpieczeń będzie on zobowiązany pokryć koszty najmu tylko do cen oferowanych przez wypożyczalnie z Ubezpieczycielem współpracujące, ponieważ nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane, istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów. Oznacza to, iż na ubezpieczycielu ciąży obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na uniknięcie negatywnych dla poszkodowanego następstw, nie dających się wyeliminować w inny sposób, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika. Nie budzi zatem wątpliwości okoliczność, że w przypadku gdy poszkodowany ma obiektywną możliwość wyboru wypożyczalni, wykonując nałożony na niego obowiązek minimalizacji szkody powinien zdecydować się na wybór wypożyczalni, która świadczy usługi po stawce najkorzystniejszej. W przypadku gdy ubezpieczyciel wskazał dogodny sposób zorganizowania dla poszkodowanego pojazdu zastępczego po przykładowej stawce 120 zł netto za dobę, wykonanie obowiązku minimalizacji szkody może nastąpić wyłącznie przez najęcie przez poszkodowanego pojazdu zastępczego za stawkę niższą, bądź równą stawce, wskazanej przez ubezpieczyciela.
