Każdy obywatel Polski posiada prawo do otrzymania paszportu. Wyraźnie o tym stanowi art. 3 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (dalej: „ustawa”). Paszport jest jednym z dokumentów (obok dowodu osobistego), potwierdzających tożsamość osoby. Nadto, wiąże się z nim deklaracja państwa dotycząca ochrony osoby go posiadającej. Istnieje możliwość – li tylko w sytuacjach ustawowo określonych – odmowy wydania paszportu, głównie ze względu na obawę ucieczki przed wymiarem sprawiedliwości.

Czy dziecko również może posiadać paszport? Oczywiście, tak samo jak dowód osobisty. Podstawą jest uzyskania jest wniosek o wydanie dokumentu paszportowego, który zgodnie z art. 13 ustawy składa się osobiście. Wniosek o wydanie dokumentu paszportowego osobie małoletniej składają rodzice lub ustanowieni przez sąd opiekunowie. Wniosek może również złożyć jeden z rodziców lub ustanowionych przez sąd opiekunów, lecz za pisemną zgodą drugiego z rodziców lub ustanowionego przez sąd opiekuna, poświadczoną za zgodność podpisu przez organ paszportowy lub notariusza. Składając wniosek, wymagana jest obecność osoby małoletniej, która ukończyła 5 lat.

Pamiętajmy zatem, że do wydania paszportu wymagana jest zgoda obojga rodziców. Z czego to wynika? Wyjazd za granicę – zgodnie z orzecznictwem sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego, należy do istotnych spraw dziecka. Z kolei o istotnych sprawach w życiu małoletniego decydują oboje rodzice – wspólnie. Stąd też decyzję muszą podjąć oboje rodzice.

Nasuwa się zatem pytanie, co w przypadku, gdy jeden z rodziców nie wyrazi zgody na wyrobienie paszportu dla dziecka? Najczęstszą przyczyną takiego zachowania jest obawa rodzica, iż dziecko wyjedzie za granicę i nie wróci. Często jednak brak zgody wynika z konfliktu rodziców i niestety, w konsekwencji, woli uprzykrzenia drugiemu z nich. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż tego typu podstawy odmowy nie są wystarczające do pozbawienia dziecka prawa do paszportu. Kiedy w takim razie odmowa może być uzasadniona? Przesłanką uzasadniającą odmowę wyrażenia zgody na wydanie paszportu dla dziecka jest spór rodziców o władzę rodzicielską nad małoletnim. Istotne jest, że gdy jeden z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej to jego zgoda na wydanie paszportu nie jest wymagana, bowiem nie ma on prawa do współdecydowania o sprawach dotyczących dziecka. Inaczej w przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej, bowiem regulacja władzy rodzicielskiej jest ustalana w ten sposób, że jeden z rodziców ma pełnie władzy rodzicielskiej, a drugi ograniczoną do współdecydowania o istotnych sprawach w życiu dziecka. A do istotnej sprawy, należy oczywiście zgoda na wyrobienie paszportu.

Co zatem zrobić w przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich. W takich przypadkach zgodę na wydanie dokumentu paszportowego zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego. Aby to nastąpiło, należy wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o zastępcze wyrażenie zgody rodzica, tj. o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka. Właściwy jest Sąd Rejonowy miejsca zamieszkania dziecka. Opłata od wniosku wynosi 40 złotych. Możliwe jest zwolnienie z tych kosztów w przypadku trudnej sytuacji finansowej.