W dzisiejszych czasach, wyposażeni w coraz to nowsze urządzenia, w których wbudowany jest aparat z możliwością nagrywania, z przyjemnością utrwalamy wszystko co nas otacza. Niejednokrotnie kusi nas, aby sfilmować lub sfotografować sytuację/zdarzenie, które zaskakują bądź śmieszą i następnie opublikować to całemu światu za pomocą portali społecznościowych. Czy takie postępowanie jest właściwe? Czy można bez zgody osoby utrwalonej w nagraniu/fotografii opublikować je w sieci?

Nie ma jednolitej regulacji, z której wynika wprost, że można nagrywać wszystko i wszystkich bądź, że jest to kategorycznie zabronione. To zależy od sytuacji, w której się znajdujemy, od naszych intencji i sposobu wykorzystania nagrania. Dzisiaj skupimy się jedynie na utrwalaniu i publikacji wizerunku osoby nagrywanej.

Filmowanie bez zgody nie jest zabronione dopóki, dopóty twórca filmu nie rozpowszechnia wizerunku osoby na tym nagraniu utrwalonej. Ale co w przypadku, gdy do tego rozpowszechniania dojdzie, np. umieścimy nagranie na portalu społecznościowym? W tym momencie wkraczamy na grunt ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych w zakresie ochrony wizerunku oraz kodeksu cywilnego w zakresie ochrony dóbr osobistych.

Art. 81 ustawy o prawie autorskim stanowi, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Natomiast w braku wyraźnego zastrzeżenia, zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Nadto, nie wymaga się zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku:

osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych i zawodowych, oraz osoby stanowiącej jedynie szczegół całości tj. przykładowo zgromadzenia, krajobrazu, publicznej imprezy.
W orzecznictwie przyjmuje się, że wizerunek człowieka jest – zgodnie z art. 23 kodeks cywilnego – zaliczany do dóbr osobistych podlegających ochronie niezależnie od tego, czy wskutek posłużenia się nim w sposób bezprawny (a więc bez zgody zainteresowanego) przez osobę trzecią, doszło do naruszenia innych dóbr osobistych, jak np. cześć czy godność. Zakres ochrony wizerunku człowieka w sposób szczegółowy określa art. 81 prawa autorskiego, który stanowi, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej.

Zatem, co rozumiemy przez pojęcie wizerunek? Wizerunek stanowi konkretyzację obrazu fizycznego zdatną do rozpowszechniania, czyli wizualne przedstawienie określonej osoby, w taki sposób, który pozwala na jej identyfikację. Zidentyfikować daną osobę możemy również po pewnych „elementach cielesności” jak np. po fragmencie ciała, czy postaci od tyłu, wówczas również mówimy o wizerunku danej osoby. Co natomiast z rozpoznawalnością wizerunku? Czy krąg osób, które są w stanie zidentyfikować osobę musi być wąski czy szeroki? Otóż, nie ma jednolitego stanowiska w tym zakresie, można rozróżnić jedynie liberalne i restryktywne stanowisko. Poprzez liberalne przyjmujemy, że możliwość identyfikacji osoby widniejącej na wizerunku nie musi mieć charakteru powszechnego. Dla stwierdzenia prawa do wizerunku wystarczy, że niektóre tylko osoby rozpoznają postać widniejącą na fotografii (np. członkowie rodziny, znajomi czy współpracownicy). Z kolei zgoła odmienne stanowisko jest takie, że identyfikacja powinna mieć wymiar uniwersalny, a nie ograniczać się do wąskiego kręgu np. członków rodziny.

Wobec tego pamiętajmy, że rozpowszechnianie wizerunku osoby jest możliwe po uzyskaniu zgody osoby widniejącej na wizerunku. Zgoda powinna być udzielona zanim osoba zainteresowana rozpowszechnianiem wizerunku podejmie działania zmierzającego do jego upublicznienia. W jakiej formie należy wyrazić zgodę? Ustawodawca nie przewiduje żadnej szczególnej formy. Zatem zgoda może być udzielona ustnie, na piśmie lub w sposób wyraźny lub dorozumiany. Najważniejsze jest, aby zgoda była niewątpliwa. Dla zabezpieczenia naszych interesów, warto jednak, aby zgody była wyrażona na piśmie. W przypadku utrwalania na filmie dzieci, zgodę taką musi wyrazić ich opiekun prawny, czyli np. rodzic. Istotnym elementem zgody jest wskazanie jej zakresu. Nie możemy bowiem godzić się, aby zgoda miała charakter blankietowy, ogólny. Udzielając zgody na rozpowszechnianie, powinniśmy wskazać zakres działań, jaki może podjąć osoba uzyskująca zgodę. Osobą udzielająca zgodę powinna zatem mieć rozeznanie co do następujących okoliczności:

• sposobu prezentacji jej wizerunku
• miejsca publikacji
• czasu publikacji
• zestawienia z innymi wizerunkami
• zestawienia z określonym tekstem
• reklamowego wykorzystania wizerunku.

Jeśli w sposób bezprawny (tj. bez uzyskania zgody) upublicznimy wizerunek danej osoby, narażamy się na skierowanie przeciwko nam powództwa o naruszeniu dóbr osobistych. Uprawniony może żądać od osoby, która naruszyła jego prawo: żądania zapłaty, zaniechania dalszego naruszania, usunięcia skutków naruszania oraz wydania uzyskanych korzyści.

Artykuł można znaleźć na stronie Tygodnika Prawnego. Zobacz >>