Kara grzywny oraz środek karny w postaci obowiązku zapłaty świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej są często orzekane w postępowaniach karnych, przykładowo w przypadku skazania za spowodowanie wypadku, czy w sytuacji prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości. Po uprawomocnieniu się wyroku, na mocy którego orzeczono wobec skazanego grzywnę oraz/bądź świadczenie pieniężne, sąd wzywa do uiszczenia orzeczonych kwot na rachunek bankowy sądu w terminie 30 dni od otrzymania wezwania. Tym samym, co do zasady, zapłaty należy dokonać we wskazanym terminie. Jednakże, kodeks karny wykonawczy przewiduje możliwość ubiegania się przez skazanego o:

• rozłożenie grzywny/świadczenia pieniężnego na raty na czas nieprzekraczający 1 roku jeżeli natychmiastowa ich zapłata pociągnęłaby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki,
• a w przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, a zwłaszcza wówczas, gdy wysokość grzywny jest znaczna, rozłożenia jej na raty na okres do 3 lat (nie ma to zastosowania do świadczenia pieniężnego).

To oczywiste, iż natychmiastowe wykonanie każdej kary mającej wymiar finansowy wiąże się dla skazanego lub jego rodziny z dolegliwościami. Ustawodawca miał to na uwadze, stąd też w świetle przepisów rozłożenie kary grzywny na raty może nastąpić jedynie, gdy natychmiastowa, jednorazowa ich zapłata, wywołałaby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Sąd, oceniając zasadność wniosku, bierze pod uwagę m.in.: stan majątkowy skazanego, dane dotyczące faktycznych jego zarobków, wykształcenie i zawód w powiązaniu z możliwościami zarobkowymi oraz sytuację rodzinną  i stan zdrowia skazanego. Nie mają w tym kontekście znaczenia okoliczności dotyczące czynu sprawcy, czy wcześniejsza jego karalność. Aby ubiegać się o rozłożenie grzywny na raty na okres do 3 lat musi istnieć „przypadek zasługujący na szczególne uwzględnienie“. Ustawodawca nie sprecyzował tego pojęcia, pozostawiając to praktyce. Z sytuacją taką będziemy mieć do czynienia np. gdy z uwagi na wysokość kary grzywny, spłacenie jej przez skazanego ratami w ciągu roku bez wyrządzenia jemu lub jego rodzinie zbyt ciężkich skutków, nie jest możliwe.

Co do zasady, rozłożenie na raty następuje na miesięczne raty. Okres rozłożenia na raty rozpoczyna bieg od dnia wydania postanowienia, nie zatem od dnia jego uprawomocnienia.

Ustawodawca przewidział także możliwość umorzenia kary grzywny. Może to mieć miejsce, gdy skazany, z przyczyn od niego niezależnych, nie uiścił grzywny, a wykonanie tej kary w innej drodze okazało się niemożliwe lub niecelowe. Sąd może wówczas, ale również jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach, grzywnę umorzyć w części, a wyjątkowo – w całości. Wszystkie te trzy przesłanki muszą wystąpić łącznie. Co istotne, nie ma znaczenia, w jakim wymiarze grzywna została orzeczona, ani też jaka część wymierzonej grzywny pozostała jeszcze do uiszczenia.

Sąd obligatoryjnie, w każdym przypadku odwołuje rozłożenie grzywny na raty, jeżeli ujawniły się nowe lub poprzednio nie znane okoliczności, istotne dla rozstrzygnięcia, a może odwołać (zależy to zatem od uznania sądu) je również wówczas, gdy skazany uchybił terminowi płatności choćby jednej raty, chyba że wykaże, iż nastąpiło to z przyczyn od niego niezależnych.

Rozwiązania dotyczące rozłożenia na raty oraz umorzenia stosuje się także do świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, z tym wyjątkiem, że nawet w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie rozłożenie na raty tego środka karnego nie może przekroczyć 1 roku.

Wniosek o rozłożenie na raty składany po raz pierwszy nie podlega opłacie. Każdy kolejny podlega opłacie 2% od kwoty objętej wnioskiem, nie mniej jednak niż 25 zł. Wniosek należy uzasadnić, kierując się przesłankami, których wystąpienie warunkuje zastosowanie dobrodziejstwa rozłożenia na raty bądź umorzenia. Do wniosku należy dołączyć  wypełniony formularz oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach, źródłach utrzymania  oraz zaświadczenie o dochodach.

Na postanowienie w przedmiocie rozłożenia na raty przysługuje zażalenie.