Zarówno rozwód, jak i separacja ma na celu prawne i kompleksowe uregulowanie skutków rozejścia się małżonków. W obu zatem sprawach można żądać rozwodu/separacji (z winy lub bez orzekania o winie), uregulowania kwestii władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi, kontaktów z nimi, miejsca ich zamieszkania, jak również alimentów na wspólne małoletnie dzieci, czy też na rzecz małżonka. Możliwe jest także uregulowanie sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania, jak i dokonanie podziału wspólnego majątku. Uprawomocnienie się obu orzeczeń skutkuje powstaniem między małżonkami rozdzielności majątkowej oraz wyłączeniem możliwości dziedziczenia małżonków po sobie (na podstawie ustawy). Małżonkowie mogą dziedziczyć po sobie na podstawie woli wyrażonej w testamencie. Do rozpoznania obu spraw właściwy jest Sąd Okręgowy.
W zakresie różnic pomiędzy rozwodem i separacją w pierwszej kolejności wskazać należy na przesłanki obu żądań. Jak zostało opisane w poprzednich artykułach, dla orzeczenia rozwodu konieczne jest wystąpienie trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego pomiędzy stronami na wszystkich trzech płaszczyznach: uczuciowej, fizycznej i gospodarczej. W przypadku separacji wystarczające jest ustalenie, że między małżonkami doszło do zupełnego rozkładu pożycia. Nie jest zatem wymagane, aby rozkład miał cechę trwałości. Powyższe wynika z celów separacji, jakimi są m. in.: umożliwienie małżonkom przemyślenia decyzji o rozstaniu i prawnego powrotu do wspólnego pożycia. Separację można zatem w każdym czasie znieść, na zgodny wniosek małżonków, ustają wówczas wszelkie jej skutki. Możliwość taka jest wyłączona w odniesieniu do rozwodu. Nie jest jednak wykluczone, aby byli małżonkowie znów zawarli związek małżeński ze sobą, co jednak w praktyce zdarza się niezwykle rzadko.
Odrębność występuje również na płaszczyźnie prowadzenia postępowania. Rozpoznanie sprawy o rozwód zawsze następuje w procesie. Natomiast postępowanie w sprawie o separację jest prowadzone w procesie (w przypadku posiadania przez małżonków małoletnich dzieci bądź braku zgodnego wniosku co do orzeczenia separacji) lub w trybie nieprocesowym (gdy oboje małżonkowie wyrażają zgodę na separację). W zakresie trwania postępowania sądowego wszystko zależy od tego, czy małżonkowie są zgodni co do żądania rozwodu bądź separacji. Jeśli oboje wyrażają zgodę czy to na rozwód, czy na separację, sprawa z reguły kończy się na pierwszej rozprawie. Z kolei gdy jeden z małżonków żąda rozwodu lub separacji, a drugi na to się nie zgadza, oba postępowania mogą potrwać kilka miesięcy, a nawet rok lub dwa.
Różnice między rozwodem a separacją występują również na płaszczyźnie ich skutków. Rozwód jest formą rozwiązania małżeństwa, które przestaje istnieć po uprawomocnieniu się orzeczenia. Małżonkowie mogą zatem zawrzeć nowy związek małżeński, jak również (w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku) powrócić do nazwiska noszonego przed jego zawarciem (poprzez złożenie wniosku w Urzędzie Stanu Cywilnego). Orzeczenie separacji, z racji celów tej instytucji, możliwości takich nie daje. Nadto, mimo jej orzeczenia, małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy, jeśli wymagają tego względy słuszności (np. w przypadku choroby). Obowiązek wzajemnej pomocy nie obowiązuje po orzeczeniu rozwodu. Różnice występują również w zakresie trwania obowiązku alimentacyjnego między małżonkami. Przy rozwodzie bez orzekania o winie lub z orzeczeniem o winie obu stron, czas trwania obowiązku alimentacyjnego wynosi 5 lat (dla przypomnienia: przy rozwodzie z wyłącznej winy jednego z małżonków obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego nie ma ograniczeń czasowych). Przy orzeczeniu separacji nie ma żadnego ograniczenia czasowego. Po spełnieniu zatem przesłanek warunkujących możliwość dochodzenia alimentów, można ich żądać w każdym czasie trwania separacji.
Z uwagi na daleko idące skutki rozwodu, decyzja o wystąpieniu z tym żądaniem powinna być przemyślana i poprzedzona stwierdzeniem, że związku nie da się już uratować. Gdy z kolei jest nadzieja na odbudowanie więzi w przyszłości, warto zastanowić się nad żądaniem separacji. W obu przypadkach ważny jest jednak wzgląd na dobro dzieci i wybranie tego z rozwiązań, które uwzględnia nie tylko interesy dorosłych, ale i wspólnych dzieci.
Artykuł można znaleźć na stronie Tydzień Ziemii Śremskiej. Zobacz >>
