Wielu z nas każdego dnia pokonuje kilka, a nawet kilkadziesiąt kilometrów środkami komunikacji. I choć w dzisiejszych czasach największą popularnością cieszy się podróżowanie samochodem, gro osób wciąż stawia na transport kolejowy. Pociągi zapewniają wygodę i niskie koszty podróży, lecz niejednokrotnie rozczarowują swych pasażerów opóźnieniami, nawet kilkugodzinnymi. Jakie w tej sytuacji przysługują nam uprawnienia i czy można liczyć wówczas na odszkodowanie?

Tak, możemy domagać się odszkodowania. Kiedy? Przede wszystkim warto zaznaczyć, że aby móc dochodzić swoich praw z tytułu opóźnienia pociągu, należy być w posiadaniu biletu. To z chwilą jego zakupu dochodzi do zawarcia umowy przewozu między pasażerem a przewoźnikiem i to z faktu zawarcia tej umowy wynika prawo pasażera do rekompensaty.

Pasażerowi, którego pociąg się spóźnił, przysługuje odszkodowanie z tytułu aż dwóch podstaw prawnych. Pierwsza z nich, wynika z przepisów unijnych, druga z krajowych.

Rekompensata na podstawie unijnego rozporządzenia. Do uzyskania odszkodowania za opóźnienie pociągu na tej podstawie, należy spełnić następujące przesłanki:

• opóźnienie pociągu musi wynosić przynajmniej 60 minut. Ustawodawca uzależnił kwotę przysługującą pasażerowi z tytułu rekompensaty od czasu oczekiwania na pociąg. I tak:
• rekompensata 25% ceny biletu jednorazowego – w przypadku spóźnienia powyżej 60 minut;
• rekompensata 50% ceny biletu jednorazowego – w przypadku spóźnienia powyżej 120 minut;
• opóźnienie musi dotyczyć krajowych pociągów dalekobieżnych kategorii Express Intercity Premium (EIP), Express InterCity (EIC), InterCity (IC), Twoje Linie Kolejowe (TLK), interREGIO (IR) oraz wszystkich międzynarodowych w przejazdach pomiędzy krajami UE. Tym samym, rekompensaty nie mogą domagać się pasażerowie linii regionalnych, miejskich i podmiejskich;
• złożyć reklamację u przewoźnika wraz z dołączeniem oryginału biletu. Reklamacja nie wymaga jakiegokolwiek udowodnienia opóźnienia, bowiem przewoźnik ma wiedzę na temat punktualności odbytych połączeń kolejowych. Złożenie wypełnionego wniosku reklamacyjnego jest możliwe zarówno w kasie biletowej należącej do przewoźnika, jak i poprzez wysłanie go pocztą, w ciągu roku od zdarzenia. Jeśli przewoźnik dopuszcza taką możliwość, wniosek może być złożony za pośrednictwem Internetu.

Dla pasażera, który regularnie korzysta z transportu kolejowego, przydatny może być zwrot kosztów biletu na bon, możliwy do wykorzystania przy zakupie kolejnego biletu, obniżający jego cenę o 25% bądź 50% – w zależności od czasu spóźnienia pociągu. Jeśli zaś pasażer zażyczy sobie zwrotu kosztów przelewem bankowym (dołączając do wniosku numer konta), przewoźnik zobligowany jest do dokonania przelewu.

Kupując promocyjne lub ulgowe bilety kolejowe, należy pamiętać, że nie zawsze odszkodowanie z tytułu opóźnienia będzie mogło zostać nam wypłacone. Jest to związane z faktem, iż przepisy unijne regulują minimalną wysokość rekompensaty, która aby mogła być wpłacona, musi przekroczyć 4 euro.

Co istotne, uzyskanie odszkodowania na podstawie przepisów unijnych nie jest zależne od zaistnienia jakichkolwiek przyczyny opóźnienia pociągu, zatem nie uzyskamy negatywnej odpowiedzi na reklamację np. z tego powodu, że przewoźnik nie miał wpływu na opóźnienie, które nastąpiło z przyczyn siły wyższej itp.

Odszkodowanie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego oraz ustawy prawo przewozowe. Jak już wiemy, przepisy unijne ograniczają wypłatę odszkodowania do przewozów krajowych. I tu z pomocą przychodzą regulacje krajowe, które odnoszą się do wszystkich typów pociągów, bez względu na rodzaj transportu, cenę biletu, czy czas spóźnienia. Stanowią one, że pasażerowi przysługuje prawo zwrotu należności z tytułu naprawy szkody, powstałej w związku ze spóźnieniem pociągu. Innymi słowy, jeżeli w wyniku opóźnienia pociągu, pasażer poniósł szkodę (np. spóźnił się na lot samolotem lub nie dotarł na umówioną i opłaconą wcześniej wizytę lekarską),  przewoźnik będzie zobowiązany do wypłaty odszkodowania. Konieczne w takim przypadku jest rzetelne udowodnienie poniesionej straty, powstałej w związku z opóźnieniem pociągu. Przewoźnik ma 30 dni na wydanie decyzji: uznaniowej lub odmownej. W przypadku niezadowolenia z treści decyzji, pasażerowi przysługuje prawo dochodzenia swych roszczeń na drodze sądowej. Co jednak istotne (w odróżnieniu od regulacji unijnych), jeśli przewoźnik wykaże, że szkoda wynikła z przyczyn od niego niezależnych lub nadzwyczajnych, może całkowicie uwolnić się od odpowiedzialności.

Warto zaznaczyć, że mimo, iż przepisy krajowe i unijne stanowią o dwóch podstawach dochodzenia odszkodowania, nie wykluczają one siebie nawzajem. Oznacza to, że jeśli tylko istnieją ku temu przesłanki, pasażer może dochodzić swych roszczeń w obu trybach.

Reasumując, znajomość praw i zasad odszkodowań przysługujących pasażerom opóźnionych pociągów, winna być tak samo powszechna, jak powszechnym wydaje się być korzystanie z połączeń kolejowych. Ta wiedza pozwoli nam bezproblemowo i sprawnie uzyskać rekompensatę przykrych konsekwencji pociągów, które nie przybyły na czas – tak cenny w życiu każdego z nas.