Jedną z najbardziej dolegliwych kar przewidzianych w systemie prawa karnego jest kara pozbawienia wolności. Odbywa się ją w zakładzie karnym i niestety nie zawsze można liczyć na to, że skazany trafi do zakładu karnego znajdującego się najbliżej jego miejsca zamieszkania oraz jego rodziny.
Skazani spełniający określone warunki mogą skorzystać z instytucji wykonywania kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Na czym polega dozór elektroniczny i kto może o niego wnioskować?
Otóż, system dozoru elektronicznego jest jednym z systemów wykonywania kary pozbawienia wolności. Polega na kontrolowaniu zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym przy użyciu aparatury monitorującej, czyli urządzeń elektronicznych oraz instalacji i systemów. To kontrolowanie zachowania skazanego odnosi się do przestrzegania przez skazanego nałożonego na niego przez sąd penitencjarny obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wskazanym miejscu w wyznaczonych przedziałach czasu, jak również obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych miejscach lub zakazu zbliżania się do określonej osoby. Wykonywanie przez skazanego ww. obowiązków podlega ścisłej kontroli i ma na celu wychowawcze oddziaływanie i zapobieganie powrotowi do przestępstwa. W trakcie odbywania kary, jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd penitencjarny może ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać powyższe obowiązki. W wyjątkowych przypadkach, można również zmienić miejsce, w którym skazany ma przebywać, odbywając karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, a także zmienić przedziały czasu, w których skazany może oddalić się z tego miejsca.
Aby odbywać karę w systemie dozoru elektronicznego należy złożyć wniosek o udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w tym systemie – do sądu penitencjarnego, w okręgu którego skazany przebywa. Do wniosku załączyć należy podpisane zgody osób pełnoletnich. Wniosek taki może złożyć sam skazanym, bądź jego obrońca, prokurator, sądowy kurator zawodowy lub dyrektor zakładu karnego. Wniosek taki nie podlega opłacie sądowej.
Kiedy sąd penitencjarny udzieli skazanemu zezwolenia na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego? Wtedy gdy zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
– wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku, jednak nie w warunkach recydywy;
– jest to wystarczające dla osiągniecia celów kary;
– skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
– osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę na odbywanie przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego;
– odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie możliwości techniczno-organizacyjne, czyli tzw. warunki techniczne.
Warto pamiętać, że takie zezwolenie może otrzymać zarówno skazany, który jeszcze nie rozpoczął odbywania kary w zakładzie karnym, a także ten, który już tę karę pozbawienia wolności odbywa. W stosunku do skazanego, który jeszcze nie rozpoczął odbywania kary, sąd musi dojść do przekonania, że względy bezpieczeństwa oraz stopień demoralizacji, a także inne szczególe okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym. Natomiast w przypadku skazanego odbywającego już karę pozbawienia wolności bierze się pod uwagę zachowanie i postawę skazanego w zakładzie karnym.
Nie stoi również na przeszkodzie zezwolenie na dozór elektroniczny wobec skazanego, któremu wymierzono dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno, jednakże nie mogą one przekroczyć jednego roku.
W jakich przypadkach sąd penitencjarny uchyli zezwolenie wcześniej wydane? Uchylenie zezwolenia może nastąpić wówczas, gdy wystąpią poniżej wskazane sytuacje, mianowicie:
– skazany, odbywając karę w tym systemie, naruszył porządek prawny, w szczególności popełnił przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, uchyla się od wykonywania nałożonych obowiązków lub orzeczonego środka karnego;
– odwołano przerwę w wykonywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego z powodu innego niż ustanie przyczyny, dla której przerwa została udzielona;
– skazany w czasie wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego został osadzony w zakładzie karnym w związku z zastosowaniem tymczasowego aresztowania lub wykonaniem kary w innej sprawie.
System dozoru elektronicznego z jednej strony ma być na tyle dolegliwy, aby spełniał postulat sprawiedliwej kary, a z drugiej strony nie wywoływać skutków, które towarzyszą izolacji w zakładzie karnym. Dlatego odnosi się do skazanych, którzy nie są niebezpieczni i zdemoralizowani. Jest szansą dla takich osób na odbycie orzeczonej kary, lecz w warunkach wolnościowych, bez izolacji od rodziny, pracy i dotychczasowego życia.